Alexandra Hołownia
W 2022 roku minęły lockdowny i pandemiczne obostrzenia. Galerie i muzea wznowiły swą działalność. Ponadto wszelkie imprezy artystyczne, jak targi sztuki, biennale czy dokumenta 15 zostały udostepnione szerokiej publiczności.
W roku 2022 umocniły się tendencje mieszania sztuki z kulturą. Dało się zauważyć wyraźne podporządkowanie sztuki i kultury polityce. W obliczu wielkich światowych katastrof, jak zmiany klimatu czy pandemie, sztuka i kultura stały się mało istotne – „Po co mamy robić sztukę jeśli świat płonie?“
W Berlinie znacznie zredukowano stypendia artystyczne. Poparcie finansowe otrzymali w większości artyści realizucjący tematy agendy rządowej czyli projekty dotyczące zmiany klimatu, edukacji uchodźców, oraz debat na temat płci (gender LGBT). Do wielu konkursów artystycznych zaczęto zapraszać przedstawicieli innych zawodów. Indywidualni artyści stracili swą rangę. Documenta 15 postawiły artystów na równi z technikami i innymi wykonawcami. Nastąpiło anonimizowanie pojedyńczego twórcy na rzecz kolektywu. Tworzący sztukę, stali się drugorzędnymi statystami, figurami na szachownicy.
Poza tym postawiono nacisk na aktywizm jako dziedzinę sztuki. Artyści aktywiści wraz z przedstawicielami organizacji nie rządowych ( ngo ) jak: Avaaz, WeMove Europe i Green Peace, Extinction Rebellion, Ostatnia Generacja (The Last Generation), Fridays for Future i inne realizowali akcje, happeningi i protesty mające zwrócić uwagę rządów na globalne katastrofy takie jak: zmiany kilmatu, pandemia, czy wojna na Ukrainie.
Protestujący artyści aktywiści zainicjowali niszczenie dzieł sztuki klasycznej w zachodnich muzeach. Dwudziestego czwartego sierpnia 2022 roku przedstawiciele nie rządowej organizacji „Ostatnia Generacja” przykleili się do ramy obrazu „Krajobraz w czasie burzy z Pyramem i Tysbe” autorstwa Nicolasa Poussina, w muzeum Staedl we Frankfurcie nad Menem[1]. Natomiast dwudziestego trzeciego sierpnia 2022 w Dreźnie dwuch działaczy „Ostatniej Generacji” przykleiło się do ramy „Madonny Sykstyńskiej” Rafaela Santi – jednego z najsłynniejszych obrazów w Galerii Obrazów Starych Mistrzów.[2]
Przy pomocy tych wystąpień chciano zwrócić uwagę na konsekwencje zbliżającej się katastrofy klimatycznej. „Wszystko zostanie zniszczone – w tym sztuka – jeśli natychmiast społeczne samobójstwo się nie skończy” – wołali przedstawiciele kolektywu.
Dziewiątego października 2022 roku w Melbourne w Australii dwóch aktywistów klimatycznych przykleiło swoje dłonie na akrylowej osłonie antywojennego obrazu Pabla Picassa „Masakra w Korei”. Ubrani w koszulki Extinction Rebellion stali przed leżącym na podłodze własnoręcznie wykonanym napisem: „Chaos klimatyczny = wojna + głód”.[3] Natomiast w Muzeum Narodowym w Oslo, dwóch przedstawicieli kolektywu „Stopp Oljeletinga” próbowało przykleić się do obrazu „Krzyk” Edwarda Muncha. Grupa domaga się, aby Norwegia zaprzestała eksploatacji nafty i gazu.[4] „Atak na bezcenną sztukę nie wspiera walki ze zmianami klimatycznymi.” - powiedziała norweska minister kultury Anette Trettebergstuen. W ostatnich tygodniach października jak i w listopadzie 2022 doszło do kilku podobnych dewastacyjnych akcji jak obrzucenie ziemniaczanym puree obrazu Moneta w Poczdamie czy przyklejenia się do pulpitu dyrygenta w filharmonii nad Łabą w Hamburgu[5]
W latach 90. zeszłego stulecia kurator documenta IX Jan Hoet podobnie jak kuratorka documenta X Chaterine David, byli zdania że w krajach arabskich, Azji, Ameryce Pd, Afryce a także w Australii artyści tworzą wyłącznie rękodzieło. Postępująca dekolonizacja wpłynęła na równouprawnienie narodów w sztuce. Uznano, że na całym świecie artyści tworzą równowarzędną sztukę. W XXI wieku pojęcie sztuki Zachodu zastąpiono pojęciem kultury global W 2022 roku Berlin Biennale, weneckie biennale oraz documenta zaprezentowały dotychczas nie znane artystki i artystów z Azji, Afryki czy Karaibów. W XXI wieku byłe państwa kolonialne dumnie zaczęły prezentować swoją kulturę. Jednocześnie zabroniono korzystać z tego dorobku białym europejczykom i amerykanom. W lipcu 2022 w stolicy Szwajcarii Bern zerwano koncert szwajcarskiego zespołu rockowego Lauwarm z powodu dwóch muzyków, którzy nosili długie blond draedy. Rockowców obwiniono o przywłaszczenie kulturowe, gdyż swoje fryzury wyrwali z kontekstu etnicznego innych kultur. [6] (7)
W marcu 2022 organizacja Fridays for Future z Hanoweru posądziła niemiecką wokalistkę Ronję Maltzahn o przywłaszczenie kulturowe i zakazała jej występu, ponieważ jako biała kobieta nosiła dredy. [7] W sierpniu 2022 pod zarzutem rasizmu i powielania kulturowych stereotypów wycofano książkę „Winnetou” Karola Maya ze sprzedaży we wszystkich księgarniach na terenie Niemiec.[8]
W 2022 roku niemożliwe stało się możliwym. Gościnne profesury w Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych HbK w Hamburgu otrzymali kuratorzy documenta 15, Reza Afisiane i Iswanto Hartono mimo, że byli zamieszani w antysemickie skadale documenta 15. Rektor hamburskiej uczelni wyjaśnił, że zatrudniając Indonezyjczyków, chciał zbadać znaczenie kolektywu dla produkcji sztuki oraz stestować nową ekonomię sztuki.[9]
Wyższa Szkoła Sztuki HbK Kassel także przyznała obu Indonezyjczykom gościnne profesury i zaprosiła do prowadzenia wykładów w semestrze zimowym 2022/2023.
Praktyki obsadzania trzecim światem posad akademickich zauważyłam także w Akademii Sztuk Pięknych w Norymberdze (Academy of Fine Art Nuenberg). W 2022 roku Va Bene Eelikem Fiatsi, ciemnoskóry artysta transs z Ghany prowadził w semestrze zimowym 2022 wyklady na temat marginalizowanych artystów ze środowiska LGBT. Analizując wydarzenia sztuki i kultury z 2022 roku dostrzegamy, że obecnie znajdujemy się w obliczu totalnej rewolucji i wielkich zmian.
[1] https://www.tvp.info/62023377/aktywisci-klimatyczni-niszcza-dziela-sztuki-w-niemczech
[2] https://www.washingtontimes.com/news/2022/nov/25/last-generation-climate-activists-glue-themselves-/
[3] https://www.zeit.de/wissen/umwelt/2022-10/klimaaktivisten-extinction-rebellion-picasso-gemaelde
[4] https://www.ndr.de/kultur/kunst/Munchs-Der-Schrei-Versuchte-Attacke-in-Oslo-durch-Aktivisten,munch154.html
[5] https://www.dw.com/en/climate-protesters-throw-mashed-potatoes-on-monet-painting-in-germany/a-63532707
[6] https://www.focus.de/kultur/musik/drastische-reaktionen-in-sozialen-medien-publikum-hat-aufgeschrien-band-nach-konzertabbruch-wegen-dreadlocks-bei-weissen-fassungslos_id_124431778.html
[7] https://www.msn.com/de-de/video/other/fridays-for-future-sagt-konzert-wegen-dreadlocks-ab/vi-AAVrUY3 8
[8] https://www.freiepresse.de/zwickau/hohenstein-ernstthal/winnetou-buch-vom-markt-genommen-das-sagen-karl-may-experten-dazu-artikel12380056
https://www.tagesschau.de/kultur/winnetou-buecher-ravensburger-101.html
[9] https://newsrnd.com/life/2022-10-12-hfbk-guest-professors-from-ruangrupa--protest-to-welcome-reza-afisina-and-iswanto-hartono.r1bbbJnNQi.html