kontakt o nas intro kronika makulatura archiwalia filmy

Risa Takita (autorka tekstu), taniec butoh. Fot. archiwum R. Takity
Akihiro Hirano, taniec butoh. Fot. Kim Soojin
Akihiro Hirano, taniec butoh. Fot. Hidehiro Katoh
TANIEC BUTŌ
HISTORIA I ZAŁOŻYCIELE

Risa Takita

Taniec butō powołali do życia Tatsumi Hijikata (ur. 9 marca 1928, zm. 21 stycznia 1986) i Kazuo Ohno (ur. 27 października 1906, zm. 1 stycznia 2010). Stało się to w latach 1950–1960 – okresie zmian, społecznych i politycznych transformacji. To właśnie wówczas Stany Zjednoczone zmusiły Japonię do podpisania dość niekorzystnego „Traktatu o wzajemnej współpracy i bezpieczeństwie”, co zaowocowało serią protestów uznawanych za jedne z największych w historii tego wyspiarskiego kraju. Japończycy stanęli w obliczu konieczności odzyskania i utrzymania swojej tożsamości. Butō powstał jako reakcja na imperializm kulturowy Stanów Zjednoczonych, które dążyły do stłamszenia japońskiej kultury, tożsamości oraz historii i przebudowania ich na własną modłę, wykorzystując do tego potęgę swojej gospodarki. Nowa forma aktywności tanecznej była zatem rebelią przeciw mocarstwu.

Zarówno Tatsumi Hijikata, jak i Kazuo Ohno studiowali Neuer Tanz – taniec ekspresjonistyczny. W 1959 roku Hijikata, we współpracy z Ohno, przygotował spektakl „Kinjiki – Zakazane kolory” na podstawie powieści Yukio Mishimy o tym samym tytule. W 1977 r. Ohno wykonał swój solowy, wyreżyserowany przez Hijikatę performens „La Argentina Sho”. Obaj założyli swoje szkoły tańca. Hijikata zrobił to w 1977 r., Ohno w 1949 r. Kolejne generacje tancerzy uczyły się butō u nich obu, choć trzeba przyznać, że szkoła Ohno cieszyła się większym zainteresowaniem wśród tancerzy z całego świata. Tak w skrócie można przedstawić początki Butō – ruchu, którego założyciele mają na koncie tak wiele legendarnych dziś występów.

Oryginalność

Butō zawdzięcza swoją unikatowość tradycyjnej japońskiej kulturze. Tatsumi Hijikata dorastał w biednej, konserwatywnej, rolniczej wiosce. Kiedyś zadedykował swoją sztukę siostrze, którą sprzedano i zmuszono do prostytucji. Stąd w tej formie tańca przenikliwy żal, rozpacz, przemoc, gniew. Butō wywarł ogromny wpływ na kulturę Zachodu i dzięki temu tak oszałamiająco i ekspresyjnie wyraża emocje, strach, smutek, złość… i śmierć. Dla ludzi Zachodu było to coś zupełnie nowego i szokującego, coś czego próżno było szukać w ich własnym kręgu kulturowym. Twarz i nagie ciało pomalowane na biało, powolne, precyzyjnie kontrolowane, pełne napięcia ruchy przekazujące emocje w ekstremalny, lecz zmysłowy sposób. Czerpiąc inspiracje z twórczości wielu sławnych literatów, artystów i ludzi kultury – takich jak choćby Yukio Mishima, Tatsuhiko Shibusawa, Syuzo Takiguchi czy Tadanori Yokoo – spektakle butō poruszają kwestie piękna, tożsamości oraz oryginalności w kontekście Japonii.

Butō stał się nowym ruchem, nowym gatunkiem tańca, nową formą tanecznej ekspresji i zyskał globalny rozgłos. Współcześnie na butō składa się szereg stylów i form ekspresji – np. gotyckie, surrealistyczne, mangowe.

Nowe pokolenia, gama ekspresji i stylów

Tancerze butō występują na rozmaitych scenach świata. Trupę Sankai Juku (współzałożoną przez Ushio Amagatsu w 1975) można było dotąd zobaczyć w ponad 700 miastach na całym globie. Grupa Dairakudakan (założona przez Akajiego Maro) jako pierwsza z powodzeniem występowała w USA i Francji. Min Tanaka prowadził warsztaty z pogody ciała, w czasie których tancerze pracowali również jako rolnicy, by poznać naturę bliżej, namacalnie. Nowe pokolenia kreują swoje spektakle, biorąc pełnymi garściami z całej palety stylów, ze sztuk, mangi, performensów artystycznych. Tworzą nowe, szersze formy, które staną się przyszłością butō nie tylko w Japonii.

Artluk nr 2/2018

powrót