NAN GOLDIN
Zuzanna Mannke
W przeciwieństwie do napisanego dziennika, którego treść autor świadomie zataja przed opinią publiczną, Nan Goldin fotograficzną formę zapisu traktuje jako public report. Pomimo iż obnaża również najintymniejsze momenty w życiu, a śmierć ukazuje jako stopniowo postępujący eksces, nie zaspakaja wojerystycznych pożądań. Goldin jest bezpośrednią, bezkompromisową fotografką, szczerą do bólu w odniesieniu do innych i wobec siebie, chcącą zobiektywizować prywatność. Na jej zdjęciach zacierają sie bariery między prywatnością a życiem publicznym, rozmywają się, skonfrontowane z tzw. „gorącą” sceną Nowego Jorku, granice wyznaczone przez mieszczaństwo w latach 70. i 80. Wiele osób ówczesnej nowojorskiej sceny nie żyje – artyści, designerzy, projektanci mody – najczęściej w wyniku AIDS lub przedawkowania narkotyków. Wychodząc z subiektywnej perspektywy, Goldin wydobywa, fotografując swych modeli, obiektywną prawdę. W ten sposób powstają wstrząsające portrety zdezorientowanej generacji, której byt ograniczony został do elementarnych potrzeb istnienia, lecz jednocześnie opętanej ekscesywną żądzą złamania granic socjalnych konwencji.
Od momentu, kiedy Nan Goldin w wieku szesnastu lat dostała w prezencie swą pierwszą kamerę, prowadzi wizualny, naładowany emocjami fotograficzny dziennik, którego tematem jest życie i umieranie. Mimo iż jej zdjęcia przedstawiają obok artystów przede wszystkim: narkomanów, alkoholików, transwestytów, prostytutki i homoseksualistów, nie stanowią jedynie czystej dokumentacji określonych klik i milieus, lecz są raczej pełnym miłości, nieupiększonym hommage, odnoszącym się do życia i śmierci. W 1965 r. starsza siostra artystki popełnia samobójstwo, wskutek czego rozpada się jej rodzina. Przyjaciele z alternatywnej szkoły Satay Community School in Lincoln w Massachusetts, do której uczęszcza, stają się dla niej pewnego rodzaju rodziną zastępczą. Zaczyna ją fotografować, żeby – jak sama mówi – „nie stracić jej, żeby życie zatrzymać, a swoje własne uratować”. Już w swych pierwszych czarno-białych fotografiach Nan Goldin rozwija estetykę migawkowego zdjącia, którego intymność i bezpośredniość charkteryzuje również jej późniejsze prace. Na początku lat siedemdziesiątych w bostońskim barze The Other Side, odwiedzanym przez transwestytów, tygodniami fotografuje ich konkursy piękności. Pod wpływem filmów Andy’ego Warhola i „Blow Up” Antonioniego nakręca filmy w formacie Super-8. W 1973 r. zaczyna fotografować w kolorze, przy pomocy sztucznego światła. Rok później zapisuje się do Wyższej Szkoły Museum of Fine Arts w Bostonie i podczas studiów po raz pierwszy zastosuje lampę błyskową. Również nieliczne zdjęcia robione w tym czasie w terenie wykonane zostają przy pomocą lampy błyskowej, co powoduje, że fotograficzne ujęcia sprawiają wrażenie chłodnych i sztucznych.
Urodzona w 1953 r. w Washington, D.C. Nan Goldin, przeprowadza się w 1978 r. do Nowego Jorku. Biorąc żywy udział w nocnym życiu Manhattanu pracuje, podobnie jak i inne artystki (m.in. Kiki Smith), jako barmanka w Tin Pan Alley Bar, w którym prezentuje między innymi swe diashows, które bez końca uzupełnia, poszerza, a od 1980 r. wzbogaca muzyką. Z pojedynczych zdjęć konstruuje swoją opowieść, opierając się na filmowych sekwencjach. Do chwili obecnej powstało ponad 700 diashow, którym w 1981 r. nadała tytuł –zapożyczony z „Opery za trzy grosze” Bertolda Brechta i Kurta Weilla – „Ballada o seksualnym uzależnieniu”. Ballada ukazuje nagie pary leżące w łóżku, kochających się lub masturbujących się mężczyzn, puste pomieszczenia, zranione ciała, mężczyzn i kobiety w barach, sypialniach, łazienkach i samochodach oraz z tkliwością fotografowane kobiety przed lustrem. Ten ostatni motyw, będący ulubionym sujetem klasycznego malarstwa, wciąż powraca w pracach Nan Goldin. Również tytuł filmu „I’ll Be Your Mirror” z 1995 r. – wywiady z zainfekowanym AIDS przyjacielem – nawiązuje do preferowanego przez nią motywu. Zdjęcia są lustrzanym odbiciem jej przyjaciół i ich życia, lecz równocześnie środkiem samopotwierdzenia. Kiedy Goldin została pobita przez swego kochanka w 1984 r., sfotografowała w „Nan one month after being battered” swą zdeformowaną twarz – choć tego nie nazwałabym już środkiem samopotwierdzenia. W 1988 r. po kuracji odwykowej od narkotyków powstają liczne autoportrety, wykonane po raz pierwszy w dziennym świetle. AIDS staje się naczelnym tematem prac Nan Goldin – fotografuje zainfekowanych aż do momentu ich przedwczesnej śmierci. Bez dodatkowego komentarza, cienia nagany czy potępienia, a nawet, można powiedzieć, z pewną dozą czułości dla portretowanych. Swe wcześniej wykonane autoportrety razem zestawia, by zaprezentować je w diashow, zatytułowanym „All By Myself”. Dopiero w ostatnich latach prace Goldin straciły na swej radykalności, stały się bardziej romantyczne i wyciszone, temat także uległ zmianie.
Bezpośredni i bezkompromisowy sposób przekazywania niewygodnych i dyskusyjnych tematów pomógł pozbyć się dawniejszych uprzedzeń w stosunku do portretowanych modeli. Nan Goldin przybliżyła sferę prywatną, stwarzając nową jakość poetyckiej i autentycznej intymności, współuczestnicząc w niej. Choć sama nie jest wykształconym fotografem, to jej imponujące prace udowodniają, do jakiego estetycznego wyniku może doprowadzić medium, jakim jest fotografia – również bez pomocy żadnych przekonywujących, artystycznych postulatów.
Nan Goldin, 1.2.-13.4.2008. Kiasma, Helsinki
Artluk nr 2/2008