kontakt o nas intro kronika makulatura archiwalia filmy

Pierre Molinier, Luciano Castelli, 1975. Photographie noir et blanc, ensemble de 4 photographies, 17,7 x 12,7 cm sans cadre (42 x 32 cm avec cadre). Collection Frac Aquitaine. © Adagp, Paris 2015. Fot. © Frédéric Delpech.
„Chercher le garcon”, Muzeum Sztuki Współczesnej Val-de-Marne 2015. Fot. Materiały prasowe MAC VAL
Patrick Mario Bernard, Le bonhomme, 2010. Performance, feuilleton en trois épisodes. Épisode n° 2. Co-production : Ménagerie de Verre, Association du 48. Avec le soutien de la DRAC – Art dans la Ville / Mairie de Paris.
„POSZUKUJĄC CHŁOPCA” W MAC/VAL POD PARYŻEM

Joanna Bojda

W imię zmodyfikowanej myśli przewodniej Simone de Beauvoir: Nie rodzimy się mężczyznami, stajemy się nimi, w 10-lecie swojego istnienia, Muzeum Sztuki Współczesnej w Vitry-sur-Seine, pod Paryżem, proponuje przyjrzenie się problemowi męskości widzianej przez mężczyzn – około setki artystów sztuki współczesnej. Na wystawie „Poszukując chłopca” wybrani twórcy analizują, dekonstruują i podważają stereotypy oraz mity męskości. Odnosząc się do tradycji przedstawiania ciała męskiego, roli mężczyzny w społeczeństwie, wizerunku artysty modernistycznego, transseksualizmu i hermafrodytyzmu oraz homoseksualności, badają najróżniejsze aspekty tożsamości męskiej. Kwestionują dominującą męskość hegemoniczną i nałożone przez nią normy oraz standardy społeczne. Kwestionują utarte modele męskości i cechy z nią związane, jak autorytarność, siła, heroiczność, podbój czy efektywność. Widoczny w prezentowanych pracach sprzeciw wszelkim formom władzy i kontroli tożsamości męskiej ma za zadanie zredefiniować i kontestować normatywną doksę męskości.

Męska cielesność, natura ojcostwa, wrażliwość mężczyzn, dwuznaczność i niejasność znaczników płci oraz kontekst jej performatywności są drążone przez artystów posługujących się najróżniejszymi strategiami sztuki: od satyry, parodii, poprzez pastisz i fetysz, aż po maskaradę i kostium. Różnorodność wystawianych prac jest widoczna także poprzez rozmaitość i mnogość technik artystycznych, od fotografii, performansu, video artu, body artu, aż po rzeźbę, dokumentację, archiwa, instalację. Wszyscy artyści jednak odpowiadają na pytanie, co to znaczy być mężczyzną w XXI wieku.

Tytuł wystawy „Poszukując chłopca” odnosi się do możliwości istnienia wielu rodzajów męskości w tym samym społeczeństwie, a tytułowy chłopiec ma w nim być przeciwstawieniem dla dominującej formy, czyli białego, heteroseksualnego mężczyzny. Chłopiec nie spełnia kryteriów wymaganych przez normatywny i wyidealizowany wizerunek płci męskiej. Z tego powodu artyści podejmują się krytyki figur takich jak kulturysta (Yan Xing w video The History of Fugue), głowa rodziny (Taysir Batniji w serii Fathers), żołnierz (Meiro Kizumi w video Portrait of a Young Samurai), czy też krytykują kanon męskiego ciała w historii sztuki (Carlos Pazos w Models d'escultures). Przyglądają się i analizują tożsamości niemieszczące się w męskości hegemonicznej. Podkreślają wartości transseksualizmu, crossdressingu, łagodności, słabości, zmienności czy bierności, poszerzając tym samym rozumienie współczesnej męskości.

W ramach wystawy zorganizowano sześć całodniowych eventów, oferujących szereg performansów, wykładów, pokazów filmowych, wywiadów czy oprowadzeń po wystawie przez artystów. Charlie Jeffrey, jeden z artystów zaproszonych przez placówkę w celu zaaranżowania performansu w przestrzeni wystawienniczej, skandował: Nienawidzę Yves Klein'a, ale za to dziękuję Bruce'owi Naumanowi. Malując swoją twarz białą farbą, zestawił ją z wyświetlanym obok niego video Bruce'a Naumana Flesh white to black to flesh z 1968 roku. Ten około godzinny film ukazuje artystę malującego swoją twarz, tors oraz ręce czarną farbą i, następnie, zmywającego swój artystyczny makijaż. Biała twarz Charlie Jeffrey'a odnosi się raczej do bardziej znanego art video Art Make Up z 1967 roku, w którym Nauman maluje siebie białą farbą (w dalszych odsłonach także różową, zieloną oraz czarną). Być może Jeffrey próbował wypełnić brak owej pracy Naumana na wystawie, zapewne niedostępnej dla Muzeum ze względów finansowych lub przestrzennych.

Dla twórców ważnym zagadnieniem jest ich własna tożsamość jako artystów oraz ich rola w środowisku artystycznym. Wielu innych artystów na tej wystawie tym samym odnosi się do ikon świata sztuki w celu dekonstrukcji mitu artysty modernistycznego. Obok Kleina – twórcy przepracowują wizerunki i prace Malewicza, Duchampa czy Pollocka. Archetyp artysty modernistycznego, czyli wyidealizowany geniusz artystyczny, zarezerwowany tylko dla mężczyzn, wyróżniający się samotnością i unikalnością, jest dla nich nie tylko nieaktualny, ale także i fałszywy.

Laurent Prexl, Ciprian Mureşan oraz Fayçal Baghriche pozbawiają pracy Kleina Skok w pustkę z 1960 roku wymiaru heroicznego, nadając jej raczej ironiczny, czy prześmiewczy charakter. Zarówno Prexl w pracy Bien fait = mal fait = pas fait = pas faisable (tłum.: „Dobrze zrobione = źle zrobione = nie zrobione = nie do zrobienia”) z 2006 roku, jak i Mureşan w pracy Leap into the Void – After Three Seconds z 2004 roku, ukazują zdarzenie w chwili jego domniemanego zakończenia. Pierwszy wraca w pierwotne miejsce akcji Kleina, natomiast drugi rekonstruuje scenę w jednej z rumuńskich wiosek. Efekt jest ten sam, geniusz artystyczny uderza twarzą o Realne, czyli beton. Tworzą wizerunek artysty nie-heroicznego, już nie-wszechmocnego, bo przecież skok jest nieudany.  Fayçal Baghriche w pracy Le saut dans le vide („Skok w pustkę”) z 2004 roku modyfikuje oryginalną pracę Kleina w Photoshopie eliminując postać artysty ze zdjęcia. Przypomina to gest Roberta Rauschenberga z 1953 roku, kiedy ten wymazał gumką obraz Willem'a de Kooninga.

Polskim akcentem na wystawie „Chercher le garçon” jest pokazywana dokumentacja happeningów sytuacjonisty, pisarza, malarza, prywatnie homoseksualisty – Krzysztofa Niemczyka. Jest to postać dość popularna i ceniona we Francji. Jego jedyna powieść, Kurtyzana i pisklęta, ukazała się po francusku już w 1999 roku, kilka lat po jego śmierci; natomiast w Polsce dopiero w 2007 roku. Odbiorca ma także okazję przeczytać nigdzie niepublikowane dzienniki twórcy, w których czytamy o problemach miłości i intymności homoseksualnej w polskich realiach lat 60. Podczas swoich nielegalnych akcji artystycznych w Krakowie, Niemczyk używał własnego, często nagiego, ciała w celu konfrontacji z przestrzenią publiczną oraz systemem władzy i opresji państwa komunistycznego. Podobny wydźwięk nagiego ciała jako narzędzia politycznego miały działania chorwackiego artysty Tomislava Gotovaca, którego dokumentację z akcji w Belgradzie Streaking (Running naked in the City Center) z 1971 roku można oglądać na wystawie. W programie „Chercher le garçon” uwzględniono także cielesne eksperymenty Iona Grigorescu oraz doświadczanie ciała w przestrzeni miejskiej w kontakcie z innymi ludźmi proponowanego przez Jirziego Kovandę. Dość silna reprezentacja artystów z Europy Środkowej pozwala na zrewidowanie i poszerzenie kanonu zachodniej historii sztuki o reprezentacje męskości z innych regionów niż Europa Zachodnia.

Wystawa w Mac/Val jest bardzo dobrze przygotowana merytorycznie i dla widzów może stanowić pewnego rodzaju kompendium wiedzy na temat gender studies i men's studies. W katalogu znajduje się esej samej Raewyn Connell, twórczyni teorii o męskości hegemonicznej. Założeniem kuratora jest traktowanie gender jako płci kulturowej, formowanej performatywnie w rozumieniu Butler. Swoją wystawę traktuje jako okazję do zakwestionowania binarnego podziału płci oraz hegemonii dominujących w społeczeństwach form męskości, przy wykorzystaniu prac, które pozwolą odbiorcy poszerzyć swoje rozumienie o wpływie autorytetów, popkultury czy patriarchatu na konstrukcję męskości.

 

Miejsce i nazwa wystawy: „Chercher le garcon”, Musée de l'art contemporain w Vitry-sur-Seine

Czas trwania wystawy: 07.03.2015 – 30.08.2015

Kurator: Frank Lamy

powrót