5. WARSZAWSKI FESTIWAL FOTOGRAFII ARTYSTYCZNEJ 2009
Magdalena Durda
Słowa Urszuli Czartoryskiej (Fotografia – mowa ludzka. Perspektywy historyczne, Gdańsk 2006) najdobitniej dookreślają krąg naszych poszukiwań i zainteresowań fotografią jako „sztuką, która nie zna granic między poszczególnymi dyscyplinami, która dokonuje gwałtu na potoczności i sama się nią karmi, miesza się z tworami codzienności i procesami technicznymi, będąc jednocześnie punktem nieskrępowanej wyobraźni, wolnej od wulgarności iluzjonizmu”.
Fotograficzny zapis jawi się zarówno jako sposób wyrażania rzeczywistości czy artystycznej ekspresji, jak i – przede wszystkim – jako forma notowania podstawowych i niezmiennych komponentów obrazu – kompozycji, barwy, kształtu, światła.
W dobie współcześnie „rozbuchanego wizualizmu” i dominacji obrazów technicznych oraz mechanicznych, artysta bez skrępowania może sięgać po narzędzia swoich czasów.
Fotografia i nowe media nie tylko przestały być „ubogimi krewnymi” innych dziedzin plastyki, ale – swobodnie z nich korzystając – znacznie rozszerzają i wzbogacają ich język. Nie dyskryminują ich, ale starają się wejść w swobodny dialog z tradycyjnie pojmowaną plastyką.
Odbywający się w ramach 5. Warszawskiego Festiwalu Fotografii Artystycznej 2009 cykl przedsięwzięć popularyzujących fotografię jako medium stosowane powszechnie przez artystów różnych dyscyplin sztuki, szczególnie młodego pokolenia, po raz trzeci ma charakter międzynarodowy. Powstał we współpracy z wyższymi uczelniami artystycznymi Republiki Czeskiej, przede wszystkim z wybitnym fotografem i historykiem fotografii oraz pedagogiem Instytutu Twórczej Fotografii Uniwersytetu Śląskiego w Opawie (ITF) prof. Vladimírem Birgusem. Już tradycyjnie program składa się z części konkursowej, w której biorą udział twórcy polscy do 35. roku życia. W tym roku rozbudowany został znacznie program główny – wystawy czeskich i polskich artystów.
Czeska fotografia jest prezentowana wieloaspektowo. Na program składają się między innymi wystawy pokazujące ją w ujęciu historycznym, poprzez przypomnienie sylwetek czeskiej awangardy fotograficznej („Klasycy czeskiej awangardy fotograficznej”) po popularne jej wątki jak „Akt w czeskiej fotografii 1960-2000” (m.in.: Jan Saudek, Ivan Pinkava, Václav Jirásek, Veronika Bromová, Václav Chochol, Miloslav Stibor, Jiriho David). W różnych konfiguracjach wystawa aktu była już pokazywana w Polsce, we Wrocławiu i w Poznaniu. Warszawska publiczność ma okazję zobaczyć ją po raz pierwszy. W nurt najbardziej charakterystycznego dla czeskiej fotografii gatunku wpisuje się retrospektywa Jindřicha Štreita („Fotografie 1965-2005”). Prezentowane są także sytuujące się na pograniczu dokumentu i subiektywnej kreacji działania podejmowane przez prof. V. Birgusa.
Festiwal to przede wszystkim także promocja młodej fotografii. Z czeskich młodych, aczkolwiek już uznanych i mocno docenianych, nagradzanych i wyróżnianych na międzynarodowych festiwalach i konkursach twórców akcent szczególny położony został na działania fotografek – „Tożsamość młodych czeskich fotografek” (artystki do 35. roku życia: Dita Pepe, Katerina Držková, Tereza Vlčková, Sylva Francová, Daniela Dostalkova, Barbora Bálková, Barbora Krejčová, Barbora Kuklíková, Martina Novozámská). W trzech odsłonach pokazywane są prace Instytutu Twórczej Fotografii w Opawie, jednej z najbardziej cenionych obecnie szkół fotograficznych w Europie. Istniejący od prawie 20 lat ITF opuściło bardzo wielu polskich absolwentów, którzy obecnie piastują stanowiska pedagogów na wyższych uczelniach, redaktorów i fotoreporterów w czołowych dziennikach i magazynach, kuratorów, organizatorów festiwali fotograficznych lub prowadzących galerie fotograficzne.
Wystawa polskich studentów opawskiej uczelni pokazuje wątki tematyczne, formalne i artystyczne prac „dojrzewających” w tym specyficznym międzynarodowym mikroklimacie, pod kuratelą znanych czeskich pedagogów. Ukazuje też, na ile w dobie powszechnej globalizacji ukształtowana na polskim gruncie wrażliwość i osobowość wyróżnia ich działania w stosunku do reprezentantów innych narodowości.
W ramach wystaw polskiego programu głównego zobaczyć możemy ekspozycje tematyczne, zbiorowe oraz indywidualne, twórców zarówno uznanych, jak i tych debiutujących. Są to m.in.: fotografia subiektywna Jerzego Lewczyńskiego i Zdzisława Beksińskiego, „antyfotografie” Andrzeja Różyckiego, zdjęcia z różnych cykli Andrzeja Lachowicza, sentymentalne pejzaże Stanisława Wosia, „formy naturalne” prof. Witolda Kacykowa czy dokumenty stereoskopowe Chrisa Niedenthala. Unikatową formułę ratowania archiwalnych dokumentów w wydaniu artystycznego zapisu grupy Zorka Projekt prezentuje Ośrodek KARTA. W „Peryferiach fotograficznego obrazu” trzech profesorów akademickich – Stefan Wojnecki, Wojciech Prażmowski i Mariusz Dąbrowski – pokazuje szersze, postmedialne rozumienie i wykorzystywanie obrazu fotograficznego we własnej twórczości.
Na prezentację młodej polskiej fotografii poza wystawą pokonkursową składa się kilkanaście wystaw indywidualnych (m.in.: Beaty Bajno, Magdaleny Chudzickiej, Moniki Masłoń, Adama Kaczanowskiego i Aleksandry Sobolewskiej, Ady Dąbrowskiej-Lyons, Jagny Olejnikowskiej, Jolanty Zuchniewicz, a także tych już wyróżnianych: Klaudii Jastrzębskiej, Zuzanny Szarek, Aleksandry Wrońskiej, Piotra Zbierskiego), zbiorowych i zagadnieniowych (np. „Profesor Dąbrowski i jego studenci”).
5. WFFA 2009, skomponowany z ponad pięćdziesięciu imprez, akcentuje wieloaspektowość i złożoność formalną, warsztatową, treściową i tematyczną współczesnej fotografii w kontekście dwóch krajów Europy Środkowo-Wschodniej. Nie ma tematu przewodniego. Oddaje różne postawy, koncepcje, nurty i konwencje pojawiające się w ujęciu historycznym oraz współcześnie, u dojrzałych i młodych twórców, świadomych swojej historii, poszukujących nowatorskich rozwiązań estetycznych w oparciu o tradycję awangardy, konceptualizmu czy postmodernizmu, czasów po postmodernizmie i własną refleksję. Prezentuje zdjęcia stanowiące obiektywny zapis rzeczywistości, ale i – przede wszystkim – będące wyrazem osobistej wizji, inteligencji i temperamentu. Równie szeroko i swobodnie potraktowane są zagadnienia warsztatowe. Dzięki sięganiu przez twórców zarówno po tradycyjne narzędzia, jak i techniki cyfrowe czy komputerowe, oglądamy różnorodne sposoby kreacji poprzez fotografię.
Artluk nr 2/2009