kontakt o nas intro kronika makulatura archiwalia filmy

Dan Graham, „Pavilion Sculpture II”, 1984, Moderna Museet. Fot. R. Koniecko
Dan Graham, „Pavilion Sculpture II”, 1984, Moderna Museet. Fot. R. Koniecko
WIDZOWIE SZKLANEGO PAWILONU

Remigiusz Koniecko

Dan Graham to jeden z twórców, dla których związek architektury i sztuki jest nierozerwalny, a to, co najbardziej cechuje jego sztukę i postawę artystyczną to dualizm relacji pomiędzy architektoniczną przestrzenią a tymi, którzy ją zamieszkują oraz architektoniczną praktyką a ambicją pozostania artystą.

W swoich pracach, które wywodzą się z takich kierunków artystycznych jak minimalizm oraz konceptualizm, Graham wykorzystuje fotografię, architekturę, techniki wideo i performance. Dzięki ogromnemu i wszechstronnemu dorobkowi artystycznemu twórca ten zajął szczególne miejsce w sztuce współczesnej. W jego twórczości zarysowują się dość wyraźnie dwa okresy. W pierwszym, który trwał od około 1965 roku aż do połowy lat 70., powstały prace dyktowane konceptualizmem, filmy, performance, prace wideo i lustrzane pomieszczenia. W drugim okresie twórczości Graham skoncentrował się głównie na pawilonach i modelach architektonicznych, które przyniosły mu największą sławę.

Wielkie pawilony to rzeźbiarskie analizy modernistycznej architektury, które traktują głównie o  percepcyjnych i psychologicznych procesach postrzegania. Pawilony artysty zbudowane z obustronnego szklanego lustra, są odniesieniem  do  relacji człowieka z architekturą. Zaprojektowane w ten sposób obiekty są próbą nawiązania dialogu pomiędzy widzem a przestrzenią, dzięki możliwości obustronnego wejrzenia w ich istotę – zarówno od środka, jak i z zewnątrz. Właściwości lustra, refleksyjnego szkła, kształtów anamorficznych i zakrzywień konstrukcyjnych powodują, że ściany danego obiektu wydają się być w różnym stopniu przejrzyste, co sprawia, że widz dostrzega wiele zestawień odbijającego się otoczenia. Zastosowana przez Grahama przezroczystość obiektów pełni znacznie bardziej skomplikowaną rolę niż tylko wywoływanie doznań percepcyjnych. Artysta używa transparentnych środków wyrazu do kreowania poczucia tożsamości i identyfikacji w społeczeństwie. Dzięki nim tworzy niesamowite przestrzenie, które oferują widzowi możliwość manipulacji, bycia jednocześnie po obu stronach szklanych ścian. Dan Graham wciąż rozważa i rewiduje recepcję swoich dzieł. Jak sam mówi, jego twórczość wynika z zainteresowania subiektywnym odbiorem danej osoby w danym momencie. Postawa artysty względem własnej sztuki wiąże się w dużej mierze z myślą filozoficzną Jeana Paula Sartre’a, którego książkę Byt i nicość przeczytał, mając zaledwie czternaście lat. W swoich pracach Graham realizuje poniekąd myśl Sartre’a, według którego każdy człowiek istnieje na dwa sposoby: jako byt dla siebie i jako byt dla innego. Jako byt dla siebie jest wolny, jako byt dla innego jest uzależniony; jest więc zarazem podmiotem i przedmiotem. Tę dwoistą zależność widać w dziele „Two-Way Mirror Hedge”, w którym widz, będąc wewnątrz jednego z dwóch szklanych obiektów ustawionych naprzeciw siebie, zaczyna być świadomy swojego wizerunku w odzwierciedleniach i refleksach drugiego. Może zobaczyć własne odbicie w szklanej tafli ściany wraz z nakładającymi się obrazami otoczenia i innych obserwujących szklane pawilony ludzi.

Wykreowana w ten sposób przestrzeń stworzyła związek pomiędzy obserwowaniem a byciem obserwowanym, wewnętrzną i zewnętrzną stroną otoczenia, tworzeniem i zacieraniem granicy otaczającego krajobrazu.

Artluk nr 2/2009

powrót