kontakt o nas intro kronika makulatura archiwalia filmy

Joanna Stasiak w pracowni. Fot. archiwum artystki
WYMIARY PRZESTRZENI
PEJZAŻE NA JEDWABIU JOANNY STASIAK

Magdalena Durda-Dmitruk

Na przełomie września i października 2017 r. w Setouchi City Museum of Art w Ushimado w Japonii odbyła się wystawa prac na jedwabiu Joanny Stasiak. Ekspozycja skomponowana została z piętnastu, przeważnie wielkoformatowych obrazów. W prezentacji uwzględnione zostały różne cykle jedwabi autorki z lat 2010-2016 m.in. Pejzaż klasyczny, Skały, Mosty, Nokturny itp.

Malarstwo na jedwabiu ma swoją wielowiekową tradycję. Przywodzi skojarzenia głównie z twórczością artystów Japonii, Chin czy Indii. W Polsce nie ma aż tak odległej historii. Przez wieki doceniane były przede wszystkim walory użytkowe jedwabiu. W naszej tradycji jedwab jako środek twórczej ekspresji  zadomowił się w zasadzie dopiero na początku lat 90. XX w. Tego rodzaju malarstwo nie stanowiło i nie stanowi w polskiej sztuce nurtu głównego ale pośród twórców sięgających po to medium znaleźć można wiele wybitnych artystów (przede wszystkim to artyści malarze). Jedwab jest drogim i trudnym podobraziem, w którym liczy się nieomylność ręki, precyzja warsztatu, panowanie nad materią. 

W 2010 roku, podczas podróży artystycznej do Indii, technika ta stała się nowym warsztatowym wyzwaniem także dla Joanny Stasiak, autorki znanej dotychczas przede wszystkim z  idyllicznych, naznaczonych wieloznaczną wymową pejzaży na płótnie. Pierwsze jej prace na jedwabiu powstawały na dachach domów w New Delhi, kolejne w warszawskiej pracowni, ostatnie tworzone są w magicznym, szczególnym dla artystki miejscu, w warmińskim Trękusie.

Tematem, który prof. Stasiak dostrzega jako najważniejszy dla własnej twórczości (także jako ukłon w stronę tradycji japońskiej) jest pejzaż, oglądany i odczuwany jako najgłębsza mądrość. To pejzaż wyimaginowany. Obraz nie tyle rzeczywistości, co rodem z wyobraźni, będący nośnikiem treści uniwersalnych, zapisem refleksji nad losem człowieka, przemijaniem. W nasyconych barwą kompozycjach autorka utrwala zapamiętane widoki zarówno z rodzimych okolic jak i te z odległych podróży. To raz zniekształcone w szklanej kuli bądź zamknięte w oculusie kadry, kiedy indziej rozległe pejzaże z wiaduktami, zmultiplikowanymi arkadowaniami mostów czy skałami. Magiczne miejsca, symboliczne przejścia, „otwarcia się” na inne wymiary przestrzeni.

Obrazy Stasiak wykorzystują wszystkie walory jedwabnej materii - wibrują połyskującymi barwami, różnicowanymi temperaturowo tonacjami. Kompozycje są przemyślane, poprzedzone szkicem, uwidaczniają nie tylko mistrzowskie dotknięcia alla prima ale również „myślenie pędzlem i paletą“. Prace charakteryzuje szlachetna prostota, umiar, klarowność kompozycji, czasami wręcz chłód.

Autorka posługuje się jedwabiem w odmienny sposób niż wskazuje polska tradycja zapoczątkowana w latach 60. XX w. przez prof. Wojciecha Sadleya. Impregnuje, usztywnia materię (np. używa do gruntowania 5- 10% roztwór gutty w wodzie), która niczym papier akwarelowy służy jej do utrwalania precyzyjnego rysunku, zestawiania plam o wyraźnych konturach, podobnie do tradycji dalekowschodniej, gdzie jedwab wykorzystywano do pisania i rysowania.

Stasiak pracuje trochę przeciwko malowniczemu rozlewaniu się farby. JS.: Wprowadzając koła i bordiury ujarzmiam rozlewające się plamy, dążę do kompozycyjnego porządku. Używam jedwabiu pongé 08, który wyróżnia gładkość i jednorodność splotu. Początkowo posługiwałam się farbami utrwalanymi na sucho, których pigment nie wnika do włókien ale przylegał do powierzchni. Jedwab po utrwaleniu stawał się sztywny, matowy. Obecnie stosuję farby utrwalane parą wodną. Mają one intensywne kolory i nie pozbawiają jedwabiu połysku. Jedwab i farba poddane działaniu gorącej pary wodnej łączą się w sposób trwały. Dążąc do jasnego sprecyzowania kształtu posługiwałam się techniką konturową. Nanosiłam zagęstnik na krawędzie, powstawały jednak linie, których rysunek nie był przewidywalny. Farby do malowania na jedwabiu w trakcie nanoszenia są bardzo ciemne, dopiero po wyschnięciu jaśnieją i ukazują właściwy kolor. Zaczęłam przygotowywać mieszanki w słojach. Każdy słój ma swoją jedwabną etykietę z próbką koloru. Mam przygotowanych ponad dwieście takich kolorów. W trakcie malowanie sięgam po gotowy kolor.[1]

Wystawa w Japonii realizowana była w ramach projektu artystyczno-badawczego, którego celem było zderzenie praktyki malarstwa na jedwabiu Joanny Stasiak z bliską jej tradycją uprawiania tego medium na Dalekim Wschodzie oraz przybliżenie japońskiej publiczności zarówno doświadczeń autorki jak i polskiego dziedzictwa posługiwania się tym medium. Wystawie towarzyszył wykład  Polska tradycja malarstwa na jedwabiu z multimedialną prezentacją przygotowany przez Magdalenę Durdę-Dmitruk.

 

Joanna Stasiak ukończyła studia na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika w Toruniu. Dyplom z malarstwa (z wyróżnieniem) uzyskała w 1989 r. w pracowni profesora Janusza Kaczmarskiego. W 1991 r. odbyła studia podyplomowe w The Ruskin School of Drawing and Fine Art w Oksfordzie.
W 1998 r. przebywała w Paryżu na stypendium Funduszu Pomocy Niezależnej Literaturze i Nauce Polskiej. Od 2006 r. pracuje w Instytucie Edukacji Artystycznej Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie. W latach 2006-2008, 2010-2012 piastowała stanowisko dyrektora Instytutu. Obecnie jako profesor prowadzi pracownię malarstwa w ramach Katedry Sztuk Pięknych, łącząc działania artystyczne z pracą pedagogiczną. Jest organizatorką tematycznych plenerów artystycznych w swoim domu na Warmii (m.in.: „Wielki Tydzień”, „Święci warmińskich kapliczek”, „Trękusowe dell` arte”, „Bachantki”). W 2010 r. zainicjowała i współtworzy cykl plenerów: „Okruchy Atlantydy – Kapliczki Warmii“. Realizuje projekty badawcze naukowo-artystyczne. Jest współautorką (z Jackiem A. Zielińskim) podręczników do szkoły podstawowej i gimnazjum z cyklu „Świat sztuki“. Prowadzi autorską galerię In Spe. Jest autorką kilkudziesięciu wystaw indywidualnych oraz uczestniczką wielu prezentacji zbiorowych zarówno w kraju, jak i zagranicą. Mieszka i tworzy w warmińskim Trękusie.

 

Joanna Stasiak. Wymiary przestrzeni - pejzaże na jedwabiu. Setouchi City Museum of Art w Ushimado, Japonia 24.09-1.10.2017

 


[1] Wywiad z J. Stasiak (30.09.2016)

powrót